Tỉ mẩn lựa chọn từng lá mía, cây tre
Hình ảnh mái nhà tranh dưới luỹ tre xanh ở Làng Sen (xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, Nghệ An) nơi gắn liền với tuổi thơ Bác Hồ đã trở nên quá đỗi thân thuộc đối với mỗi người dân Việt Nam. Dưới tác động của thời gian và khí hậu khắc nghiệt nên các hiện vật, di tích tại Khu di tích Kim Liên rất dễ hư hỏng, xuống cấp nếu không được kiểm tra, tu bổ thường xuyên.
Do đó, hàng năm Khu di tích đều tiến hành thay mái tranh nhà Bác. Một trong những người được Ban quản lý tin tưởng, giao công việc ấy là ông Trần Đình Huệ (63 tuổi, trú xóm 5, xã Xuân Lâm, huyện Nam Đàn,tỉnh Nghệ An).
Tìm gặp ông Huệ trong những ngày tháng lịch sử này, lão nông này tâm sự: “Được Khu di tích tin tưởng giao cho nhiệm vụ thay mái tranh nhà Bác đó vừa là cái duyên đặc biệt, cũng là niềm vinh hạnh lớn của không chỉ riêng tôi mà cả gia đình”.
 |
| Được lợp mái tranh nhà Bác đối với ông Huệ là vinh dự lớn của bản thân. |
Ông Huệ sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng. Bản thân ông từng có thời gian gia nhập quân ngũ từ năm 1978 đến 1982. Bố ông - cụ Trần Kiên là người từng vinh dự được gặp Bác Hồ trong lần thứ 2 Bác về thăm quê vào năm 1961.
“Lần Bác về thăm quê ấy, bố tôi đang làm Bí thư đoàn xã Xuân Lâm. Dù chỉ dám đứng nhìn Bác từ xa, nhưng đó là kỷ niệm đẹp luôn được bố tôi kể lại cho con cháu như một niềm tự hào”, ông Huệ chia sẻ về ký ức được gặp Bác Hồ của cha mình.
Xã Xuân Lâm cách Kim Liên không xa nên mái nhà lợp tranh ở Khu di tích đã trở nên quá đỗi quen thuộc với ông Huệ. Vốn là người có kinh nghiệm trong việc đan mái tranh khi từ lúc 10 tuổi,do đã quen với công việc này nên ông Huệ luôn mong muốn được đan mái tranh cho nhà Bác. Và mong ước đó của ông đã trở thành hiện thực khi năm 2000, trong một lần nói chuyện với anh Nguyễn Bảo Tuấn(là kế toán Khu di tích, nay anh làm Giám đốc Khu di tích Kim Liên) ông Huệ được cán bộ tin tưởng giao cho công việc lợp mái tranh nhà Bác.
 |
| Một màu xanh mướt thanh bình trong khu vườn nhà Bác. |
Chia sẻ về công việc tưởng chừng đơn giản này, ông Huệ nói, mái tranh nhà Bác được làm từ tre và lá mía. Để chọn được những vật liệu ưng ý, tôi phải đi thu mua lá mía và tích trữ những cây tre thẳng, dẻo lóng, dễ chẻ, không có đốt sâu. Tre được đem đi ngâm nước, sau một thời gian vớt lên chẻ thành từng nan sao cho phù hợp.
Ông Huệ bật mí, tre được lựa chọn để lợp mái tranh nhà Bác thường được chặt vào tháng 3 hàng năm, đây là thời điểm cây tre già, khi ngâm nước sẽ không có mối mọt... Những cây tre này được ông đích thân đi lựa chọn về.Sau đó, người thợ sẽ cẩn thận đo kích thước cần dùng cho mỗi mái và chẻ tre ra làm từng thanh nhỏ. Thanh tre này sẽ được đem hơ qua lửa rồi phơi khô, sau đó đem ngâm khoảng 15 ngày thì vớt lên, đánh số theo thứ tự. Riêng công việc này đã tốn không ít thời gian.
 |
| Ông Huệ cùng tổ nhóm đang giắt tranh để thay “áo mới” mái tranh nhà Bác tại Khu di tích. |
Tuy nhiên, theo ông Huệ, đó chưa phải công đoạn mất nhiều công sức nhất. Giai đoạn cầu kỳ hơn cả là việc thu mua lá mía. Theo kinh nghiệm của ông: Lá mía phải là lá 1, lá 2, lá 3; còn từ lá thứ 4 trở đi thì không còn được to, rộng và bền nữa. Lá mía sau khi đã phơi khô thì tiếp tục đem ra phơi sương qua nhiều đêm để lá nở, có độ dai. Muốn chọn được lá mía ưng ý, có thời điểm ông và vợ phải đi lùng sục khắp nơi, tự tay lựa chọn từng lá một.
Gần 20 năm đảm nhận công việc thay mái nhà cho Bác, chưa một lầnlão nông cho phép bản thân xuề xòa với công việc này. Mấy năm trở lại đây, do sự thay đổi cơ cấu cây trồng, ông phải đi lên các huyện miền núi Nghệ An như: Tân Kỳ, Con Cuông, Nghĩa Đàn tìm mua lá mía. Bởi theo ông, lá mía ở đây đẹp, chuẩn, khi đưa về lợp không bị nhô.
Sau khi chuẩn bị đầy đủ nguyên liệu, ông đan theo hai hàng thẳng tắp. Để đan đúng kích cỡ, ông Huệ và các cộng sự chuẩn bị một chiếc hòm đan bằng gỗ có chiều dài 1,65m. Sau khi đan đủ số lượng khoảng 2.500 phiến tranh, ông và những người khác sẽ chọn ngày đẹp nắng mà lợp lên mái nhà Bác.
Góp phần bảo tồn di tích, kỷ vật liên quan đến Bác
Trước đây, cứ khoảng 2 - 3 năm, những ngôi nhà trong khu di tích mới thay mái một lần. Nhưng khoảng 20 năm trở lại đây, do lá mía chịu nhiều hoá chất từ việc chăm sóc của người dân nên chất lượng lá không còn đảm bảo như ngày xưa.
Do đó, hàng năm, khu di tích tổ chức trùng tu, thay mái tranh một lần. Mỗi đợt thay mái, mất khoảng 4 ngày thì lợp xong các ngôi nhà ở cả quê nội và quê ngoại Bác Hồ. Người được Ban quản lý Bảo tàng Khu di tích Kim Liên tin tưởng giao phó công việc đan, lợp mái tranh nhà Bác là ông Huệ.
 |
Với tay nghề và sự cẩn thận, có tâm với công việc của ông Huệ được mọi người tin tưởng.Gần 20 lần bắc thang thay “áo mới” mái nhà Bác Hồ, lão nông Trần Đình Huệ vẫn luôn âm thầm, hết lòng với công việc ý nghĩa này.Ông mong muốn góp một phần công sức nhỏ bé để gìn giữ, bảo tồn di tích, kỷ vật liên quan đến Bác; góp một chút công sức cho việc bảo tồn những giá trị văn hóa dân tộc.
Ông Lâm Đình Hùng, Trưởng phòng Sưu tầm, kiểm kê, bảo quản và trưng bày Khu di tích Kim Liên chia sẻ:Các ngôi nhà trong khu di tích đều được làm từ gỗ, tre, lợp tranh lá mía. Dưới tác động của thời gian và khí hậu khắc nghiệt, hiện vật, di tích rất dễ hư hỏng, xuống cấp nếu không được kiểm tra, tu bổ thường xuyên.
Trong mỗi đợt tu sửa di tích, ông Huệ tham gia tích cực năng nổ, nhiệt tình, có ý thức trau dồi nghề cao. Ông Hùng đánh giá cao kỹ thuật đan mái tranh của ông Huệ. “Giắt tranh thì dễ nhưng để có được một người đánh tranh kỹ thuật như ông là rất hiếm. Ông cũng là người chu đáo trong công việc nên chúng tôi rất yên tâm”, ông Hùng chia sẻ.
