“Luật bất thành văn”
Theo phản ánh của chị Bùi Thị Huyền Trang, từ ngày 25/10/2019, chị đã gửi đơn tố cáo đến Cục Hải Quan tỉnh Điện Biên về việc một số cán bộ hải quan và biên phòng tại Cửa khẩu Quốc tế Tây Trang có biểu hiện vòi tiền của các chủ hàng khi làm thủ tục xuất hàng qua cửa khẩu. Chỉ phải lập 1 tờ khai (có giá trị trong 15 ngày) thì các chủ, thì các chủ hàng có thể thoải mái xuất hàng qua cửa khẩu, không giới hạn số lượng chuyến xe cũng như lượng hàng. Mỗi xe qua cửa khẩu phải “làm luật” từ 5 đến 12 triệu đồng.
Tuy nhiên sau khi gửi đơn tố cáo, chị Trang lo sợ việc làm ăn buôn bán bị ảnh hưởng, bị “làm khó” trong quá trình xuất hàng qua cửa khẩu nên ngày 18/11/2019 chị đã đến Cục Hải quan tỉnh Điện Biên đề nghị rút đơn tố cáo.
Sau khi rút đơn, chị Trang vẫn ngày ngày thấy các tiểu thương phải “làm luật” để đưa hàng qua cửa khẩu nên thấy mình cần phải có trách nhiệm tố giác những hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật, vòi vĩnh. Chị Trang đã gửi đơn tố giác tới các cơ quan như Công an, Viện Kiểm sát nhân dân, Cục Hải quan tỉnh Điện Biện.
Ngày 23/4/2020, VKSND tỉnh Điện Biên ban hành văn bản số 717/VKS-P2 v/v xử lý đơn của chị Bùi Thị Huyền Trang với nội dung: “Sau khi tiếp nhận, VKSND tỉnh Điện Biên đã tiến hành xác minh và tiếp nhận các tài liệu do bà Bùi Thị Huyền Trang cung cấp. Ngay sau khi tiếp nhận đầy đủ thông tin, VKSND tỉnh Điện Biên đã chuyển tất cả các tài liệu trên tới Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Điện Biên để giải quyết…”.
Ngày 5/5/2020, Cục Hải quan tỉnh Điện Biên ban hành văn bản số 485/HQĐB-VP v/v Trả lời Đơn với nội dung: “…Căn cứ quy định tại Khoản 2, Điều 33 Luật Tố cáo: “Người đã rút tố cáo không được hưởng quyền và không phải thực hiện nghĩa vụ quy định tại Điều 9 của Luật này, trừ trường hợp quy định tại Khoản 4 Điều này”. Do vậy Đơn đề ngày 2/4/2020 của Bà Bùi Thị Huyền Trang không đủ điều kiện thụ lý giải quyết”.
Ngay sau khi nhận được văn bản số 485/HQĐB-VP, chị Trang cho rằng các cơ quan tố tụng của tỉnh Điện Biên cũng như Cục Hải quan tỉnh Điện Biên đã áp dụng sai quy định pháp luật trong quá trình giải quyết đối với Đơn tố giác tội phạm của chị, cũng như có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm của các cơ quan tố tụng của tỉnh Điện Biên.
Vì vậy, ngày 9/5/2020, chị Bùi Thị Huyền Trang tiếp tục gửi Đơn tố giác tội phạm và Kiến nghị khởi tố vụ án hình sự (về hành vi đòi tiền thể hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật của các bộ Chi Cục Hải quan tỉnh Điện Biên xảy ra tại Cửa khẩu Quốc tế Tây Trang) đến các cơ quan như VKSND Tối cao, Bộ Công an, Bộ Tài chính, Tổng Cục Hải quan...
Cơ quan nào có thẩm quyền thụ lý?
Sau khi nhận được Đơn tố giác tội phạm đề ngày 9/5/2020 của chị Bùi Thị Huyền Trang nêu trên, các cơ quan tiếp nhận đơn đã ban hành các văn bản xử lý, cụ thể như sau:
Ngày 27/5/2020, Thanh tra Bộ Tài chính có văn bản số 513/TTr-KT chuyển đơn tố cáo của bà Bùi Thị Huyền Trang đến Tổng cục Hải quan để xem xét, giải quyết.
Ngày 28/5/2020, Cục Điều tra chống buôn lậu thuộc Tổng cục Hải quan ban hành văn bản số 1547/ĐTCBL-D7 về việc chuyển đơn tố giác, tin báo với nội dung: “… Qua nghiên cứu, xem xét nội dung Đơn tố giác tội phạm và kiến nghị khởi tố vụ án hình sự đã nhận được, Cục Điều tra chống buôn lậu – Tổng cục Hải quan thấy hành vi bị tố giác có dấu hiệu của nhóm tội được quy định tại Mục 1 (các tội về tham nhũng), Chương XXIII (các tội phạm về chức vụ) Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017) nên không thuộc thẩm quyền giải quyết của Cơ quan Hải quan. Ngày 27/5/2020, Cục Điều tra chống buôn lậu đã chuyển Đơn tố giác và kiến nghị khởi tố của bà Bùi Thị Huyền Trang đến Bộ Công an để Bộ Công an phân công Cơ quan điều tra có thẩm quyền tiếp nhận, giải quyết theo đúng quy định của pháp luật...”.
Ngày 3/6/2020, Cục Cảnh sát Điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03) - Bộ Công an đã có phiếu chuyển đơn số 413/PC-C03-P1 với nội dung “chuyển đơn đến PC03 Công an tỉnh Điện Biên để xem xét giải quyết theo thẩm quyền; thông báo kết quả cho Văn phòng Bộ Công an; Cục Cảnh sát điều tra tội phạm tham nhung, kinh tể, buôn lậu và người gửi đơn biết”.
Ngày 19/6/2020, Phòng Cảnh sát Kinh tế (PC03) - Công an tỉnh Điện Biên lại ban hành văn bản số 261/PC-PC03 với nội dung “chuyển đơn của bà Trang đến Tổng cục Hải quan để xem xét, giải quyết theo thẩm quyền”. Như vậy, đơn của chị Trang được Tổng cục Hải quan chuyển đến Bộ Công an, giờ lại được PC03 - Công an tỉnh Điện Biên “chuyển ngược” lại cho Tổng cục Hải quan giải quyết.
Nhận định về nội dung tố cáo của chị Trang, Luật sư Đỗ Văn Lợi (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng đây là vụ việc đặc biệt nghiêm trọng. Nếu những nội dung chị Bùi Thị Huyền Trang cung cấp, trình bày là đúng sự thật thì hành vi nhận hối lộ, với số tiền từ 5 đến 12 triệu đồng/xe hàng khi làm thủ tục xuất khẩu gạo là có dấu hiệu phạm tội của một số cán bộ công chức Hải quan, của cán bộ thuộc Bộ đội Biên phòng xảy ra tại Cửa khẩu quốc tế Tây Trang.
Tuy nhiên, các văn bản của các cơ quan được ban hành nêu trên cho thấy, đến thời điểm hiện tại, chưa có cơ quan nào chính thức tiếp nhận để xác minh, làm rõ đối với nội dung tố giác tội phạm mà chị Bùi Thị Huyền Trang đã cung cấp.
Vấn đề đặt ra là Cơ quan nào có thẩm quyền tiếp nhận giải quyết đối với đơn tố giác tội phạm của chị Bùi Thị Huyền Trang? Trách nhiệm của các cơ quan khi nhận được đơn tố giác tội phạm, và có sự vi phạm tố tụng hình sự trong việc giải quyết đối với đơn tố giác tội phạm của chị Bùi Thị Huyền Trang không?
Căn cứ theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự thì khi nhận được đơn tố giác tội phạm của chị Bùi Thị Huyền Trang do Cục Cảnh sát Điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03) chuyển đến, Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an tỉnh Điện Biên phải có trách nhiệm xác minh, làm rõ toàn bộ nội dung sự việc đối với những cá nhân có liên quan theo đơn tố giác tội phạm của chị Bùi Thị Huyền Trang.
Việc Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an tỉnh Điện Biên ban hành văn bản 261/PC-PC03 ngày 19/6/2020 để chuyển đơn của chị Trang đến Tổng Cục Hải quan để xem xét, giải quyết là thiếu trách nhiệm, vi phạm quy định tại Điều 143, 145, 146, 147 của Bộ luật Tố tụng Hình sự.
“Tôi tin tưởng rằng với tính chất đặc biệt nghiêm trọng của vụ việc, được sự quan tâm chỉ đạo, theo dõi của Văn phòng Chính phủ, Thanh tra Bộ Công an và nhiều cơ quan có liên quan khác thì với tinh thần làm việc trách nhiệm, cũng như các nghiệp vụ xác minh điều tra khoa học khách quan, Cơ quan Cảnh sát điều tra - Công an tỉnh Điện Biên sẽ thu hồi văn bản 261/PC-PC03 ngày 19/6/2020 nêu trên và tiếp tục điều tra xác minh, làm rõ việc có hay không hành vi “làm luật” nhận tiền của một số cán bộ tại Cửa khẩu Quốc tế Tây Trang đối với các chủ hàng khi làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa theo đơn tố giác tội phạm của chị Bùi Thị Huyền Trang”, Luật sư Đỗ Văn Lợi phân tích.
Ngày 21/11/2019, Tổng cục Hải quan đã yêu cầu Cục Hải quan tỉnh Điện Biên kiểm tra, làm rõ nội dung tố cáo, đồng thời ban hành các quyêt định tạm đình chỉ công tác các công chức liên quan để giải trình, kiểm điểm, làm rõ sự việc.
Cùng ngày, Cục Hải quan tỉnh Điện Biên đã ban hành quyết định về việc tạm đình chỉ công tác đối với ông Nguyễn Minh (Chi cục trưởng); ông Vũ Nguyên Hùng (Phó Chi cục trưởng); ông Phan Văn Huyền - công chức Chi cục Hải quan Cửa khẩu Quốc tế Tây Trang để thực hiện thẩm tra xác minh.
