Lần đầu trong 20 năm
Ngày 13/11 vừa qua, Hạ viện Mỹ tổ chức cuộc điều trần công khai đầu tiên với các nhân chứng, tập trung vào các cáo buộc cho rằng ông Trump đã giữ tiền viện trợ an ninh không đúng cách làm đòn bẩy để gây áp lực buộc Ukraine điều tra đối thủ chính trị của ông là ông Joe Biden. Ra điều trần công khai trong các ngày 13 và 15/11 này là các nhà ngoại giao Mỹ gồm Đại sứ Mỹ tại Ukraine William Taylor, George Kent (Phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ) và Marie Yovanovitch. Lời khai của các nhân chứng được trình chiếu trên các đài truyền hình lớn, đánh dấu lần đầu tiên sau 20 năm dân chúng Mỹ chứng kiến các thủ tục luận tội, sau cuộc điều tra luận tội của cựu Tổng thống Bill Clinton.
Phát biểu mở đầu phiên điều trần công khai lịch sử về nỗ lực luận tội Tổng thống đầu tiên trong 2 thập kỷ diễn ra hôm 13/11, ông Adam Schiff (Chủ tịch Ủy ban Tình báo của Hạ viện Mỹ, người chủ trì phiên điều trần) nhấn mạnh các câu hỏi được đưa ra trong cuộc điều tra luận tội là liệu Tổng thống Trump có tìm cách khai thác điểm yếu của đồng minh và kêu gọi sự can thiệp của Ukraine vào cuộc bầu cử của Mỹ hay không. “Câu trả lời cho những câu hỏi này sẽ ảnh hưởng không chỉ tương lai của nhiệm kỳ Tổng thống này mà tới cả vai trò của các tổng thống trong tương lai cũng như những cách hành xử mà người dân Mỹ có thể mong đợi”, ông Schiff nói.
Đây là lần đầu tiên công chúng Mỹ có thể xem và lắng nghe trực tiếp từ các nhân chứng, lượng khán giả theo dõi trực tiếp phiên điều trần ước lên tới hàng chục triệu người. Tại phiên điều trần, các ông William Taylor và George Kent đã trả lời các câu hỏi trong gần 7 giờ đồng hồ. Cuộc điều trần thi thoảng bị ngắt quãng bởi những màn cãi vã giữa các nhà lập pháp 2 bên.
| |
| Hình ảnh tại phiên điều trần. |
Việc điều trần công khai này là một phần trong quy trình luận tội tổng thống ở Mỹ. Theo đó, nếu sau quá trình điều tra và các cuộc điều trần, Hạ viện biểu quyết thông luận tội, Thượng viện sẽ buộc phải có phiên xét xử. Tại Thượng viện, nếu có 2/3 số phiếu ủng hộ, Tổng thống sẽ bị kết tội và phế truất. Trong lịch sử Mỹ, chỉ 2 tổng thống từng bị luận tội là các ông Bill Clinton và Andrew Johnson nhưng cả 2 đều không bị Thượng viện kết tội.
Những lời khai chấn động
Tại phiên điều trần, ông William Taylor lần đầu tiên tiết lộ về một cuộc trao đổi giữa ông Trump và Đại sứ Mỹ tại EU Gordon Sondland diễn ra vào ngày 26/7, tức 1 ngày sau cuộc điện đàm giữa ông Trump và tân Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ôông Sondland là người tặng tiền nhiều lần cho quỹ tranh cử của ông Trump, và tặng 1 triệu USD cho quỹ tổ chức lễ nhậm chức của ông Trump sau cuộc bầu cử 2016.
Theo lời ông Taylor, các nhân viên của ông khi đi ăn cùng Đại sứ Mỹ tại EU Sondland đã thấy ông này gọi điện thoại cho ông Trump từ nhà hàng. Trên điện thoại, ông Trump nói lớn nên nhân viên của ông Taylor có thể nghe được hai bên nói chuyện gì. Nhân viên này kể lại rằng ông Trump đã hỏi ông Sondland về những cuộc điều tra. Ông Taylor cho biết ông hiểu đó là những cuộc điều tra nhằm vào công ty năng lượng Burisma Holdings mà ông Hunter Biden (con trai của ông Joe Biden) từng làm Giám đốc vào năm 2014.
Cũng theo lời ông Taylor, trong cuộc điện thoại, ông Sondland đã nói với Tổng thống rằng Ukraine đã sẵn sàng. Sau cuộc điện thoại, một trong những nhân viên của ông Taylor đã hỏi Đại sứ tại EU suy nghĩ của ông về Ukraine. Theo Đại sứ Mỹ tại Ukraine, Đại sứ Sondland nói rằng Tổng thống Trump quan tâm đến cuộc điều tra ông Biden nhiều hơn là về Ukraine. Cả Đại sứ Mỹ tại Ukraine và Phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ George Kent đều cho hay họ nghi ngờ sâu sắc về vai trò của ông Rudy Giuliani (cựu Thị trưởng New York và là luật sư riêng của ông Trump) trong chính sách Ukraine.
“Vào giữa tháng 8, tôi thấy rõ ràng những nỗ lực của ông Giuliani trong việc thúc đẩy những cuộc điều tra mang động cơ chính trị làm xấu đi cam kết của Mỹ với Ukraine, lợi dụng mong muốn có một cuộc hội đàm ở Nhà Trắng của Tổng thống Zelensky”, ông Kent nói.
Theo ông này, ông Giuliani liên quan đến nỗ lực “bôi nhọ” cựu Đại sứ tại Ukraine Marie Yovanovitch và một nhân viên ngoại giao khác. Ông Kent cũng từng cho hay ông đã bị một cấp trên cảnh báo về nguy cơ mất việc sau khi bày tỏ lo ngại về ông Giuliani.
Còn ông Taylor cũng cho hay, ông nhận ra có một kênh chính sách bất thường do ông Giuliani đi đầu với mục đích là đưa cuộc hội đàm ở Nhà Trắng ra làm điều kiện để Ukraine điều tra ông Biden và bầu cử Mỹ 2016. Theo vị Đại sứ, kênh này có sự tham gia của ông Kurt Volker (cựu đặc phái viên Mỹ về Ukraine), ông Gordon Sondland, Bộ trưởng Năng lượng Rick Perry. Cả hai nhân chứng đều cho rằng ông Giuliani đang thúc đẩy lợi ích chính trị của ông Trump. “Tôi tin, ông ta đang tìm cách đào bới thông tin gây thiệt hại đối thủ chính trị trong kỳ bầu cử sắp tới”, ông Kent nói. Ông Taylor cũng cho biết ông đồng ý với ông Kent.
Tại phiên điều trần, ông Taylor cho rằng việc viện trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine phụ thuộc vào việc nước này thông báo điều tra bầu cử Mỹ năm 2016 và điều tra Joe Biden. Ông này đã trình chiếu ảnh phóng lớn về những tin nhắn qua lại với 2 đại sứ khác diễn ra vào tháng 9, trong đó ông cho rằng “thật điên rồ” khi không cung cấp viện trợ quân sự cho một nước Liên Xô cũ vì lợi ích chính trị trong nước. Khi được hỏi cụ thể hơn, ông Taylor cho rằng việc này là vô lý, không thể giải thích được. Theo ông Taylor, viện trợ an ninh cho Ukraine không chỉ quan trọng đối với nước này mà còn đối với cả những lợi ích quốc gia của Mỹ.
Tuy nhiên, đảng Cộng hoà đã lên tiếng phản đối những tuyên bố trong phiên điều trần. Ông Devin Nunes (Lãnh đạo Cộng hòa trong Ủy ban Tình báo của Hạ viện Mỹ) cho rằng lời khai của các nhân chứng chỉ là dựa trên những tin đồn hay lời bóng gió nghe lại từ người thứ hai, thứ ba và thậm chí người 4 nên không đáng tin cậy.
Theo lời ông Nunes, các ông Kent và Taylor “rõ ràng không hiểu được” suy nghĩ của ông Trump rằng Ukraine, chứ không phải Nga, đã tìm cách can thiệp vào bầu cử 2016. Vì vậy, việc ông Trump phái ông Giuliani đến Ukraine điều tra là hợp lý. Cũng có lúc các thành viên của đảng Cộng hòa thừa nhận việc ông Trump sử dụng luật sư riêng để thực hiện chính sách Ukraine là bất thường nhưng không đáng bị luận tội.
Các cuộc điều trần công khai sẽ còn tiếp tục được Hạ viện Mỹ tổ chức, tập trung vào các cáo buộc cho rằng ông Trump đã giữ tiền viện trợ an ninh không đúng cách làm đòn bẩy để gây áp lực với Ukraine để nước này điều tra ông Joe Biden. Phát biểu tại buổi họp báo sau phiên điều trần vừa diễn ra, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi cho rằng có bằng chứng cho thấy ông Trump có “hành vi hối lộ” khi dùng viện trợ quân sự cho Ukraine để đổi lấy một cuộc điều tra nhằm vào đối thủ chính trị.