Những biến động rõ rệt
Báo cáo chỉ ra rằng, bất chấp đại dịch Covid-19 và những hạn chế đối với hoạt động thương mại và vận tải do dịch bệnh, lượng methamphetamine bị thu giữ tại khu vực Đông và Đông Nam Á vẫn gia tăng đáng kể. Ông Jeremy Douglas, Trưởng đại diện Văn phòng UNODC Khu vực Đông Nam Á - Thái Bình Dương nhận định, các băng nhóm tội phạm có tổ chức tiếp tục mở rộng thị trường ma túy tổng hợp trong khu vực, đặc biệt là ở thượng lưu sông Mekong và bang Shan, Myanmar, bằng cách duy trì ổn định nguồn cung hóa chất nhằm sản xuất ma túy bất chấp các lệnh hạn chế tại khu vực biên giới có ảnh hưởng đến hoạt động thương mại hợp pháp biên giới.
“Trong khi đại dịch làm cho nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng chậm lại, các tổ chức tội phạm thống trị tại khu vực đã nhanh chóng thích nghi và lợi dụng tình hình này. Chúng tiếp tục nỗ lực đẩy mạnh nguồn cung nhằm không ngừng tạo dựng thị trường và nhu cầu”, ông Jeremy Douglas cho biết thêm.
Báo cáo cho hay, trong khi bang Shan của Myanmar vẫn là nguồn chính sản xuất bất hợp pháp methamphetamine trong khu vực, ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy Campuchia đang ngày càng được nhắm mục tiêu cho các hoạt động sản xuất methamphetamine bất hợp pháp quy mô lớn, cho thấy tội phạm có tổ chức đang tìm cách đa dạng hóa các kênh cung cấp. Một số vụ thu giữ methamphetamine được buôn bán trong khu vực có nguồn gốc từ khu vực Tây Á và Nam Phi đã được ghi nhận.
Theo báo cáo, năm ngoái, lượng methamphetamine bị thu giữ trong khu vực là khoảng 170 tấn, tăng 19% so với năm 2019. Đây là mức kỷ lục từng được ghi nhận tỏng khu vực. Cũng trong thời gian này có thể thấy sự thay đổi rõ ràng về các đường dây buôn bán ma túy bất hợp pháp. Một lượng lớn đột biến methamphetamine được vận chuyển qua Lào đến Thái Lan và Việt Nam để tiêu thụ trong thị trường nội địa hoặc tiếp tục vận chuyển sang nước khác.
Bên cạnh đó, một lượng cực lớn methamphetamine tập trung tại các nước thuộc tiểu vùng hạ lưu sông Mekong như Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. Lượng methamphetamine bị thu giữ tại các nước này chiếm tới 71% lượng methamphetamine bị thu giữ toàn khu vực Đông Á và Đông Nam Á.
Giá rẻ chưa từng thấy
Báo cáo cũng cảnh báo về sự gia tăng đột biến của nguồn cung song hành với sự gia tăng sử dụng methamphetamine dạng tinh thể do giá bán buôn và giá bán lẻ trên đường phố rẻ chưa từng thấy. Ví dụ, tại Việt Nam, số lượng người sử dụng methamphetamine có hồ sơ quản lý từ năm 2016 đến năm 2020 đã tăng 9 lần. Thái Lan cũng ghi nhận số người sử dụng methamphetamine tăng gấp 10 lần trong giai đoạn từ 2016 đến 2019, và các dữ liệu về giá cả trong giai đoạn từ 2019 đến 2020 tại Campuchia và Malaysia cũng cho thấy xu hướng giảm.
Ông Inshik Sim (Điều phối viên khu vực chương trình toàn cầu SMART của UNODC) nhấn mạnh việc giá methamphetamine giảm tại khu vực Đông Nam Á là một vấn đề nghiêm trọng, cho thấy rõ ràng rằng chiến lược giảm cung đã không đạt hiệu quả như mong muốn. “Bên cạnh đó, chỉ một lượng rất nhỏ tiền chất trong danh mục cần kiểm soát chặt chẽ bị thu giữ, một phần có thể do là các tiền chất, hóa chất chưa được kiểm soát và đã bị sử dụng”, ông nói.
Thị trường methamphetamine tiếp tục mở rộng không phải là điểm đáng lo ngại duy nhất được nêu ra trong báo cáo. Các thách thức khác bao gồm sự gia tăng trong sản xuất và mua bán bất hợp pháp ketamin và tỉ lệ chất kích thần MDMA trong một vài loại thuốc lắc có thể dẫn đến việc sử dụng quá liều đi kèm với hậu quả tang thương. Sự nổi lên của các chất hướng thần mới có khả năng gây nguy hại, bao gồm các chất cần sa tổng hợp và nhóm chất an thần gây nghiện dạng benzodiazepines đã được biến đổi, cũng làm phức tạp thêm tình hình.
“Công tác giám định ngày càng trở nên quan trọng khi thị trường ma túy tổng hợp tại khu vực Đông Á và Đông Nam Á đã thích nghi và biến đổi”, ông Justice Tettey (Trưởng ban Khoa học và Phòng thí nghiệm UNODC) nói, đồng thời lưu ý rằng “hoạt động xử lý và tiêu hủy an toàn các chất ma túy và hóa chất bị thu giữ cũng là một thách thức ngày càng lớn mà chúng ta cũng cần quan tâm, tác động của việc sản xuất ma túy rõ ràng là rất lớn”.
Số vụ buôn bán thuốc lắc tăng
Về thuốc lắc, báo cáo cho hay, thị trường thuốc lắc ở khu vực Đông và Đông Nam Á vẫn còn nhỏ so với thị trường methamphetamine, và việc sử dụng “thuốc lắc” còn hạn chế. Trong khu vực, trong năm 2020, chỉ có Brunei và Malaysia ghi nhận sự gia tăng tình trạng sử dụng thuốc lắc. Ngoài ra, số ca nhập viện điều trị vì sử dụng thuốc lắc ở các nước trong khu vực vẫn ở mức thấp. Tuy nhiên, có những dấu hiệu về sự gia tăng quy mô sản xuất “thuốc lắc” bí mật ở Đông Nam Á.
Báo cáo cho biết, trong thời gian gần đây, các nhóm tội phạm có tổ chức đang ngày càng nhắm vào Campuchia trong các hoạt động liên quan đến thuốc lắc trong khi tình trạng sản xuất thuốc lắc dường như đang trỗi dậy ở các nước ven biển ở Đông Nam Á.
Trong khi đó, tình trạng buôn bán thuốc lắc từ các khu vực khác tới Đông và Đông Nam Á, tiếp tục được ghi nhận, đặc biệt là từ châu Âu. Số vụ buôn bán thuốc lắc tăng lên ở cả khu vực Đông và Đông Nam Á, với tất cả các nước ngoại trừ Indonesia và Myanmar đều ghi nhận số thuốc lắc bị thu giữ trong năm 2020 lớn hơn so với năm trước.
Theo báo cáo mới của UNODC, số lượng tương đương hơn 8,9 triệu viên thuốc lắc đã bị thu giữ trong khu vực trong năm 2020, 2/3 trong số đó đã bị bắt giữ ở Campuchia và Malaysia. Đáng chú ý, báo cáo cho biết, hàm lượng chất ma túy MDMA trên mỗi viên thuốc lắc cũng tăng lên trong những năm gần đây và liều lượng cao MDMA đang trở nên phổ biến hơn.
Những viên thuốc lắc chứa tới 231 mg MDMA đã được phát hiện ở Việt Nam và MDMA dạng tinh thể có hàm lượng MDMA cao hơn thuốc lắc dạng viên nén cũng tiếp tục được phát hiện trong khu vực. Ngoài MDMA, nhiều chất khác tiếp tục được tìm thấy trong các viên dạng thuốc lắc, như ketamine, caffeine, amphetamine và methamphetamine...
Về các chất hướng thần (NPS), báo cáo cho hay, tính đến tháng 12/2020, có tổng cộng 485 NPS khác nhau đã được xác định ở Đông và Đông Nam Á. Dù số lượng các NPS mới được xác định mỗi năm trong khu vực trong năm 2020 tiếp tục xu hướng giảm được ghi nhận kể từ năm 2015 nhưng báo cáo cho rằng việc này một phần có thể là do hạn chế về năng lực pháp y để xác định các chất hướng thần mới của một số nước trong khu vực.
